Reguła Pawła III
W imię Boże rozpoczyna się reguła i życie Braci i Sióstr Trzeciego Stanu św. Zakonu od Pokuty Serafickiego Ojca Franciszka dla obydwóch płci: ma 10 rozdziałów.
Rozdział I
O wstępowaniu braci i sióstr
Bracia i siostry, pustelnicy, dziewice wstrzemięźliwe oraz będący w stanie małżeńskim do Trzeciego Stanu Świętego Zakonu od Pokuty chcąc być przyjęci, powinni być wiernymi katolikami, niepodejrzanymi o herezję, stałymi w posłuszeństwie Kościołowi rzymskiemu, nieobciążonymi długami, zdrowymi na ciele i stanowczego ducha, niesplamieni publicznym zniesławieniem, pojednani z bliźnimi; z tego wszystkiego przed przyjęciem, przez mającego władzę ich przyjmowania niech będą starannie wybadani.
Rozdział II
O tym, co mają przyrzec, chcący do tego trzeciego stanu wstąpić
Bracia i siostry, po tym, gdy przez cały rok nosili habit próby, po rozmowie, jeżeli wiedli prawe życie, przyjęci jedynie przez mającego władzę przyjmowania do III Stanu Ministra Generalnego, mogą być dopuszczeni do złożenia profesji, w której przyrzekną posłuszeństwo, czystość i zachowanie przykazań Bożych, i zadośćuczynienie za wykroczenia, które mogą w przyszłości popełnić przeciw tej Regule, gdy będą upomniani przez przełożonych. Małżonkowie przyrzekną czystość małżeńską, a ich przyrzeczenie przez osobę urzędową zostanie na piśmie niezwłocznie sporządzone. Nikt po wstąpieniu do bractwa (wspólnoty braterskiej) nie może ważnie powrócić do świata, może jednak za pozwoleniem przejść do innego zatwierdzonego zakonu; kobietom mającym zaś mężów, bez ich zgody i pozwolenia nie wolno wstąpić do wspólnoty tego bractwa. Ponadto wszyscy, którzy z prawa mogą to uczynić, niech ze swoich dóbr sporządzą w ciągu trzech miesięcy od ich wstąpienia testament celem uporządkowania wszystkiego i zadysponowania, by nie zdarzyło się, aby nikt z nich nie umarł bez jego sporządzenia.
Rozdział III
O formie habitu i jakości odzienia
Bracia i siostry tego trzeciego stanu zakonu od pokuty niech się starają o niewyszukany materiał tak w cenie, jak i barwie, który byłby podobny do tego, jaki mają bracia pierwszego stanu (zakonu), jeśli nie będzie zawczasu względem ceny przez ministra generalnego lub jego zastępcę, lub też z uznanej przyczyny udzielonej dyspensy. Habit braci niech będzie bez kaptura, a rękawy niech będą wąskie, ściągnięte koło dłoni. Długość habitu niech będzie taka, żeby kostka nogi była oddalona na szerokość 4 palców, za przepasanie niech noszą sznur, nakrycie (peleryna) niech będzie stosowne, niech noszą stożkowaty kapelusz z rondem, obuwie z czarnej skóry, szerokie, na przedzie sznurowane, niech noszą szerokie spodnie (bryczesy), swoje włosy niech podstrzygają co jakiś czas powyżej uszu na okrągło. Pustelnicy niech noszą ubranie jak bracia pierwszego stanu (zakonu), z wyjątkiem kaptura, który ma być okrągły z przodu i z tyłu; habit sióstr niech ma rękawy odpowiedniej długości i szerokości, aby przez zewnętrznego habitu skromność wewnętrzna skromność się ujawniała, płaszcz niech będzie barwy habitu, skromny w formie, by nie wzbudzał zaciekawienia, za przepasanie niech mają zwykły sznur, głowa zaś niech będzie skromnie przykryta, szal i welon ze zwykłego niedrogiego materiału, aby głowy były okryte równo i skromnie. Niech wszystkie siostry włosy powyżej uszu na okrągło co jakiś czas przystrzygają. Obuwiem niech będą saboty, buty lub proste skórzane sandały; jedwabiu niech nie używają zarówno bracia, jak i siostry, gdyż według rady Księcia Apostołów św. Piotra należy porzucić ozdoby tego świata.
Rozdział IV
O odmawianiu godzin kanonicznych i o częstotliwości spowiedzi i przyjmowania Komunii św.
Bracia i siostry niech codziennie odmawiają 7 godzin kanonicznych: na matutinum 12 Ojcze nasz i Zdrowaś Maryja, na laudesy 5, na prymę, tercję, sekstę i nonę, na każdą z tych godzin 7, na nieszpory zaś 12 Ojcze nasz, na kompletę 7 Ojcze nasz z Chwała Ojcu. W prymie i komplecie Wierzę w Boga Ojca (krótsze) i ci, którzy znają, psalm Zmiłuj się nade mną. Ten sam sposób należy stosować w oficjum o Matce Bożej. Za zmarłych, kiedy zwykło się za nich odmawiać oficjum, niech odmawiają na nieszpory 7 Ojcze nasz i Wieczny odpoczynek, na matutinum i laudesy 12 Ojcze nasz i Wieczny odpoczynek, ale jeśli w godzinach oznaczonych nie odmówią, niech wtedy mówią 3 razy Ojcze nasz. Chorzy, jeżeli nie chcą, nie są obowiązani do ich odmawiania. Bracia i błogosławione (siostry) umiejący czytać, jeżeli chcą, mogą odmówić Boskie oficjum, tak jak bracia I stanu tego świętego Zakonu Pokuty. Ponadto poszczególni bracia i siostry cztery razy do roku, tj. na Boże Narodzenie, Zmartwychwstanie, Zesłanie Ducha Świętego i w uroczystość św. O[jca] N[aszego] Franciszka niech nie zapomną się wyspowiadać u wyznaczonych spowiedników i przyjąć pobożnie Komunię św., pojednawszy się z bliźnimi i zwracając to, co do nich nie należy.
Rozdział V
O uczestnictwie we Mszy św. i w zgromadzeniu
Bracia i siostry jakiegokolwiek miasta lub miejscowości codziennie, jeżeli tylko mogą, niech wysłuchają Mszy św., i powinni się postarać o jakiegoś zakonnika, który by im w pewnych dniach głosił Słowo Boże, zachęcał ich i prowadził do pokuty, pełnienia dzieł miłosierdzia i zaprawiania się w cnotach. Niech każdy stara się zachować milczenie podczas odprawiania Mszy św. i podczas głoszonego kazania i modlitw; niech pilnie uczestniczy w oficjum, jeżeli dobro wspólnoty mu w tym nie przeszkodzi. Powinni oni także każdego dnia wieczorem przeprowadzić między sobą a Bogiem rachunek sumienia odnośnie do tego, co uczynili, powiedzieli i pomyśleli, i w każdy I piątek miesiąca mają udać się do kościoła lub do miejsca wskazanego przez ministrów, by tam z powagą wysłuchać Mszy, następnie będzie czytana tam Reguła a minister przeprowadzi kapitułę win powszechnie znanych, powszechnych zaniedbań a za winy nałoży z miłosierdziem kary.
Rozdział VI
O poście i wstrzemięźliwości
Bracia i siostry od I niedzieli Adwentu do Bożego Narodzenia, z wyjątkiem niedziel, niech poszczą codziennie, jak też z całym Kościołem przez Wielki Post aż do Wielkanocy, rozpoczynając go od Pięćdziesiątnicy; ponadto powinni pościć we wszystkie piątki całego roku i we wszystkie dni wyznaczone przez Kościół, zawsze zaś w środę, piątek i sobotę, z wyjątkiem .święta Bożego Narodzenia niech nie spożywają mięsa; w pozostałe zaś dni niech przyjmą posiłki dwa razy dziennie; pracujący z wyjątkiem dni postnych mogą trzy razy dziennie się posilić. Natomiast podróżni, chorzy, słabi na czas takiej potrzeby mogą być zwolnieni z postu. Obiad i kolacja niech będą poprzedzone Modlitwą Pańską, zawsze niech podziękują Bogu po spożytym posiłku, jeżeli tego nie uczynią, niech zostanie odmówione trzy razy Ojcze nasz.
Rozdział VII
O braciach i siostrach chorych i zmarłych
Bracia i siostry zachorowawszy, powinni być przynajmniej raz na dzień odwiedzeni osobiście przez administratora (przełożonego) lub inne osoby; matka powinna odwiedzać siostry, czyli błogosławione, pielęgnując chorych, tak jak sami by tego chcieli; chorego czy chorą niech zachęcają do przyjęcia choroby jako pokuty, czyniąc wobec zbliżającej się śmierci prawdziwe nawrócenie, pamiętając o Bożym sądzie jak też o Bożym miłosierdziu.
Skoro jakiś brat czy siostra do tej światłości przyjdzie, niech postara się administrator (przełożony) lub matka, by odprawiono im uroczysty pogrzeb, w którym powinni wziąć udział wszyscy bracia i siostry z danego miasta czy miejscowości, nie odchodząc, dopóki ciało zmarłego nie zostanie złożone do grobu; za duszę kogokolwiek ze zmarłych w ciągu oktawy znający Psałterz niech odmówią 50 psalmów, a nieumiejący czytać 50 Ojcze nasz, zakończone modlitwą Wieczny odpoczynek. Kończąc, [polecamy], by każdego roku w ciągu jego trwania znający Psałterz powinni odmówić cały Psałterz, a nieumiejący czytać niech odmówią 100 Ojcze nasz i Wieczny odpoczynek.
Rozdział VIII
Wybór przełożonych lub matki, wizytacja i kapituła
Każdego roku, przeprowadziwszy wybory, bracia niech wybiorą administratora (przełożonego), a siostry matkę; minister generalny lub jego zastępca policzy zebrane ważne głosy; kto otrzyma większość głosów braci, zostanie administratorem (przełożonym), wybrana przez większość sióstr zostanie matką, jeżeli będzie równa liczba oddanych głosów, należy wybór rozstrzygnąć sądem ministra generalnego lub, zebrawszy głosy, wybierze się zwykłą większością lub niezbędną większością, jeżeli będzie wymagał wzgląd wobec Boga.
Wybrany administrator (przełożony) czy matka musi być zatwierdzony(-a) przez ministra generalnego lub jego zastępcę. Posługa administratora (przełożonego) i matki trwa jeden rok. Przyjęte na siebie obowiązki powinny być sumiennie wykonywane. Bracia mają być posłuszni administratorowi (przełożonemu), a siostry matce. Administrator (przełożony) i matka, bracia i siostry jakiegokolwiek miasta lub miejscowości niech zejdą się na wspólne spotkanie do jakiegoś obiektu zakonnego lub, jeżeli go tam nie ma, do kościoła; tam też minister generalny lub jego delegaci przeprowadzą kapitułę, zwizytują braci i siostry tego trzeciego stanu; również raz w roku, jeżeli nie zachodziłyby inne szczególne okoliczności, zostanie przeprowadzona wizytacja. Administrator (przełożony) i matka doniosą wizytatorowi o widomych winach braci i sióstr, w celu ukarania, i o uchybieniach, które wymagają poprawy. Podobnie wizytator zwizytuje pozostałych braci i siostry, korygując, pokornie i z miłością dodając odwagi, a wszystkim za wykroczenia nakładając zbawienną pokutę. Niepoprawni po trzykrotnym upomnieniu, jeżeli poprawić się nie chcą, jako martwy płód usunięci zostaną z kongregacji. Po wizytacji niech przeprowadzą wybory administratora (przełożonego) i matki, jak już to zostało powiedziane, jeżeli ich kadencja się już skończyła.
Rozdział IX
O kierowaniu braćmi i siostrami
Niechaj bracia i siostry powstrzymują się od uroczystych przysiąg, chyba że potrzeba tego wymaga w wypadkach przez łaskawość Stolicy Apostolskiej dozwolonych czy to dla pokoju, wiary, prawdy i świadectwa, pomijając kontrakty kupna, sprzedaży i darowizny, kiedy wydaje się to potrzebne. Będą unikali z największą starannością przysiąg w zwykłych rozmowach, a jeśli kto kiedykolwiek nieostrożnie przysięgnie, jak to się zdarza tym, którzy dużo mówią, tego dnia wieczorem, gdy będzie przypominał sobie swoje wykroczenia, niech odmówi trzy razy Modlitwę Pańską za nieostrożnie uczynioną przysięgę. Na koniec niech każdy pamięta o zachęceniu swoich domowników do gorliwej służby Bożej. Absolutnie jest im zabronione uczestnictwo w wystawnych ucztach, przedstawieniach i tańcach. Niech nie dają pieniędzy kuglarzom, ani na inne marne próżności, i będą się starali powstrzymać od tego swoich domowników. Niech bracia nie noszą broni, chyba że dla obrony Kościoła rzymskiego, wiary chrześcijańskiej, własnej ziemi, albo za pozwoleniem swojego wizytatora.
Jeżeli zaś bracia lub siostry wbrew prawu i swoim przywilejom byliby nieprawnie prześladowani przez rządzących miejscowościami, w których mieszkają, miejscowy administrator (przełożony) i matka niech odwołają się do ministrów, pod których są obediencją: niech
według ich rady i rozporządzenia sądownie dochodzą swoich praw. Niech bracia i siostry, o ile to będzie możliwe, unikają sporów między sobą i starają się im zapobiegać, niech też nie zdradzają tajemnic zakonnych.
Rozdział X
O wyjaśnieniu wątpliwości Reguły oraz to, że nikt nie jest zmuszony do jej zachowania pod grzechem ciężkim
Bracia i siostry w wątpliwości sumienia niech się uciekają do ministra generalnego lub jego zastępcy, który im wyjaśni lub da dyspensę, co lepsze się wydaj e dla zbawienia ich duszy. Zresztą co do tego, o czym tu zostało powiedziane, do czego bracia waszego zakonu nie są zobowiązani z przykazań Boskich albo kościelnych, żadnego z nich pod grzechem ciężkim nie chcemy zobowiązywać, lecz niech nałożoną sobie pokutę z pokorą przyjmie i skutecznie stara się wypełnić. Zatem żadnemu z ludzi nie wolno naruszać lub lekkomyślnie ganić naszego zatwierdzenia, uznania, aprobaty i dekretu. Jeśli zaś ktoś o to by się pokusił, ściągnie na siebie gniew Boga wszechmogącego i jego świętych apostołów Piotra i Pawła.
Dano w Rzymie, u św. Piotra, roku od Wcielenia Pana 1547, dnia 3 lipca, pontyfikatu naszego 13.